කොටහළු හෙවත් Grind and sift

කොටහලු යන වචනය කොහොම හැදුනාද යන්න මං දන්නේ නැතිවුනත් හැම කොටහලුවකදීම පනයනකං පිටි කෙටීමත් හැලීමත් සිද්දවෙන හිංදා ඒක කොටන හලන උත්සවේ හෙවත් කොටහලු උත්සවේ වුනා වෙන්ටැති. මේකට සරල සිංහලෙං කියන්නේ ‘ජම්බු ගහෙං වැටීම‘ බව පරණ සංහල සාහිත්‍ය පොත්වල තියෙනවා.

“චංදරේලගෙ කෙල්ල ලොකු වෙලාලු“

ආදී වසයෙං අපේ ගංවල කොටහලුවට ‘ලොකු වීම‘ කියතත් දැං දැං බාගෙට ඉංගිරිසි පවුල්වල කියන්නෙ ‘බිග් ගල්‘ කෙනෙක් වෙනවා කියලයි. මෙතන ‘ග ල්‘ දෙක අතරට (ර්) එන්න ඕනෑදැයි දන්නේ නැත. ඒ කියන හැටියට අදාල ලමයා හිටි හැටියේ අලි සයිස් වෙන බවයි අදහස් වෙන්නෙ. සමහරු ඕකට ‘ඇස්ටෝං ගෙදර‘ කියලත් කියනව. ඉහලම පංතියෙ අයනං කියන්නෙ ‘ඇටෙන්‘ වෙනවා කියලයි. කොයික වෙතත් මම කියන්න යන්නේ කොටහලු උස්සව ගැනයි.

ඉස්සර අපේ ගමේ ගෑල්ලමයි බොහෝවිට කොටහලු වෙන්නේ ඉස්කෝලෙදියි. හිටපු ගමං එක ගෑල්ලමෙක් ගිහිං පංතිය බාර මිස්ගේ කනට රහසක් කීමත් ඒත් එක්කම ඒකිගෙ ලඟ හිටපු තවත් එකියක්ව මිස්ගෙ සාරි පොටිං හරි වහගෙන සැකකාරයං උසාවි ගිනියනව වගේ ගුරුකාමරේට ගෙනියාමත්, තවත් ටික වෙලාවකිං ඒ ලමයගෙ ගෙදර අය ‘ටීවිල්ලෙහෙකිං‘ ඇවිල්ලා තමුංගෙ ලමයව ඇරං යාමත් එක්ක ‘ඒකි ජම්බු ගහෙං වැටිලා‘ බව අපේ ගජයෙක් අපිට විස්තර කරල දෙනව.

ඔය විදිහට කොහොමිං හරි කොටහලු වෙච්චි ලමය ආයි පිරිමි පුලුටක් තරම නොපෙනෙන්න කාමරේක තියන්න ඕනැ. නැත්තං ඒ ළමයා මතු යම් දවසක හොරෙං පැනලා යනවලු. ඊළඟට ළමයගෙ අම්ම යනව නැකතක් බලවන්න. ළමය ‘ලොකුවෙච්චි‘ නැකත අනුව මේ ළමයගෙ තාත්තට, අම්මට, සහෝදර සහෝදරියන්ට බලපාන ආකාරය, ඉගෙනීම, කසාදෙ ආදී මහගොඩක් විස්තර කියවෙනව. ළමය කී දවසක් ගෙයි මුල්ලෙ ඉන්නවද කියල තීරණය වෙන්නෙත් මේ නැකැත් බැලිල්ලෙදියි. අපේ ගෙවල්ගාව නාවලවත්තෙ වස්සලා කොටහලු වෙලා මාසෙකට වැඩිය ගෙයි මුල්ලෙ හිටියා. ඒ කාලෙ ඇතුලත මසක් මාලුවක් තෙල් කෑමක් නැතුව එලෝලුයි බතුයි කන්න වෙනවා. උණු බත්මුලක් කෙහෙල් කොලේක බැඳලා ඒකෙං කොටහලු වෙච්චි ලමයාගේ ඇඟ තවලා, ඉං පස්සේ ඒ බත් මුල උටම කැවීමේ චාරිත්තරේකුත් තියෙනවාලු.

ළමයගෙ අම්ම නැකැත් බලල රෙදි නැන්දට පනිවිඩේ කියල, කෑම හදන අයට ආරාධනා කරල ඒ වැඩටික කරද්දි  ළමයගෙ තාත්තටත් වැඩ ගොඩයි. ගෙයි හුනු ගාන්න. ගේ කපරාදු කරල නැත්තං සාලෙවත් කපරාදුව ගහගන්න. ජනෙල් පියං නැත්තං ඉටිරෙදි ටිකක්වත් ගහගන්න. සිවිලිමක් නැත්තං අඟල් හතරට පලාපු පාට දෙහෙක ඉටිකොල වලිං පැදුර වගේ ඉටිකොල සිවිලිමක් ගස්සෝගන්න. ගෙදෙට්ට එන පාරෙ ගල් ගැලවෙච්ච, වලවල් හෑරිච්ච තැං හදල පාර දෙපැත්ත එළිකරන්න, කෙහෙල්කං හොයන්න, දර හොයන්න ඒ එක්කොටම වඩා සල්ලි හොයන්න මහන්සි වෙන්න වෙනව. අපේ ගමේ මිනිහෙක්ගෙං ණයක් ගැනිල්ල අමාරු උනත්  කොටහලු මගුලකදි එන අයගෙං සල්ලි එකතුවෙන බව දන්න හිංදා

“උඹල ඉල්ලපු හිංද නොදිබ්බෑ. මේ ඔය ගෙයි ඉස්සරහ කෑල්ල කපරාදු ගහන්න තිවිච්චි සල්ලි. මගුල ඉවරවෙච්චි ගමං මට දියං. මේ වැඩේ හිංද මිසක්ක නැත්තං මට පස්සෙ ගත්තත් ඇති“

ආදී වසයෙං ණය ලබන්නාගේ හිතට අල්ලලා පොරොංදු පත්තරයක් ගහලා සල්ලි ටික දෙනවා.

සාමාන්‍යෙයං අපේ ගමේ කොටහලු මගුල් කාටවත් කියන්නෙ නෑ. ආරංචිය දැනගෙන එනව. තමුංගෙ ගෙදර කොටහලු වෙන්න කෙල්ලෙක් දෙන්නෙක් ඉන්න අය ඉදිරි අනාගතයේ දී “අපේ ගෙදර කොටහලුවටත් මේ අයව ගෙන්නා ගැනීමේ“ අරමුණිනුත්,  තමුංගෙ ගෙදර කලිං කොටහලුවක් තිවිච්චි අය, “මේ ගෙදර අය අපේ කොටහලුවටත් ආව හිංදා අපිත් යනවා“ යන අදහසිනුත් කොටහලු ගෙදර යනවා.  හැබැයි නෑදෑයංට වෙනම කියන්න ඕනැ. දුර ඉන්න නෑයංට ‘ටැලිකරං‘  ගහන්න ඕනැ,

ළමයා ලොකුඋනා. නාවන්නේ 25.

කියලා. නැත්තං තරහ වෙනව.

“ඕකුං කෙල්ලගෙ කොටහලුවවත් අපිට කිව්වෙ නෑ“

කියල තරහ වෙනවනං ඒ ඉතිං නෑදෑයෙක්ම තමා. මගුලට දවස් තුන හතරකට කලිං ඉඳං විසාල බෑග් වල රෙදි දාගෙන උරිස්සෙ එල්ලං, පොඩි ළමයි කිහිල්ලෙ ගහගෙන, ලොකු ළමයි අතිං ඇදගෙන බස්සෙකෙං බැහැල එන නෑදෑයොත් කොටහලු ගෙදරම ලැගුම් ගන්නව.

කොටහලු මගුලක් කියල දැනගත්ත ගමං අහලපහල ගෙවල්වල ගෑනු පිරිමි සේරම මගුලට සති දෙකක තුනක වෙලේ ඉඳං ඒ ගෙදර පැලපදියං වෙනව. ඒ ගෙවල්වල ළමයිනුත් ඉස්කෝලෙ ඇරිල ඇවිත් මගුල තියෙන ගෙදරටම යනව. කොටහලු වෙච්ච ලමයගෙ තනියට ඉන්නෙ ඒ වගේ ලමයි තමයි. ඒ ගොල්ලං කොටහලු වෙච්චි ළමය ඉන්න කාමරේට වෙලා අතුරු මිතුරු, පංචි දැමිල්ල, හොරා පොලිස් ආදී සෙල්ලං කරනව. ඒ අතරෙ පිරිමි අය කොටසක් කෙහෙල්කං හොයනව. දරට සබර ගස් කපනව. තව කොටසක් දර පලනව. සමහරු කෙහෙල්කං දාන්න වලවල් කපනව. ගෙයි අඩුපාඩුකං හදනව. මගුල් මඩු හදනව.

මේ කොයි කාටත් තුංවේල කන්න, කහට ටික, බුලත්විට ආදිය දෙන්න ඕනැ. කොහොමත් එක වේලකට තිහක් විතර ඉන්න හිංද ඉවුං පිහුං වෙනුවෙංම දෙතුං දෙනෙක් ඉන්නවා. මේ හිංදම මගුල් දවසටත් කලිංම ගෙදර ගෘහ මූලිකයා කඩවල්වලට ණය වෙන්න පටං ගන්නව. රෑට නිදාගන්නත් පැදුරු, මාගල් ආදිය එක්කහු කරල සාලෙ බිම එලල දෙනව. එක පවුලෙ අය හිංදා සාලෙ එක පෝලිමට නිදාගන්න එක ගැටලුවක් නෑ.

කැවිලි හදන එක ගෑනු අයට බාර වැඩක්. ඒකෙත් එක එක කැවිල්ලට විශේෂ අය ඉන්නව. අපෙ ආච්චම්ම කියන හැටියට උංදැ තමා කැඋං හැදිල්ලට අපේ ගමේ ඉන්න ‘කප් ගහපු‘ කෙනා. ඒ බව කියන්න උදාන වාක්‍යක් ආච්චම්ම පාවිච්චි කරනව.

“හුහ්. මං පස්දුං කෝල්ලෙ හිටල මෙහෙ නොඑන්න මේ ගමේ කැඋමක් හදාගන්න ගෑනියෙක් නෑ.“

ඒ ඒ කෑමට විශේෂිත අය තම තමං එව්ව හදා දෙන බවට පොරොන්දු වෙනව. ඒත් ඉතිං ඒවට අවශ්‍ය සීනි, පිටි, තෙල් ආදිය සපයන්න ඕනැ. හැබැයි කොටහලු ගෙදරත් එක කෑමක්වත් හදන්න ඕනැ. තෙල් තාච්චිය ලිප තියන්න හොඳ දවස් තියෙනව. සතියෙ ඒ වගෙ හොඳ දවසක් බලල රාහුකාලෙ පන්නල තෙල් තාච්චිය ලිප තියන්නෙ. සමහරුංගේ ඇස්වහ කටවහ තියෙන හිංද ඒ වගෙ අය බලං උන්නොත් කැවුං හයිය වෙන්නත්, අලුව ගල්වෙන්නත් පුලුවං. එහෙම වෙච්චි අවස්ථා මගෙ ජීවිතේදි මගෙ දෑහිංම දැකලත් තියෙනව.

ඒ දවස්වල පිටි කෙටුවෙ වංගෙඩියෙ. වංගෙඩි ජාති කීපයක් තියෙනව. එකක් හදන්නෙ ලී වලිං. අනික ගල්වලිං. අපෙ ආච්චම්ම ගාවත් තියෙනව ඒ වගෙ ගල්වංගෙඩියක්. ඒක තැනකිං තවත් තැනකට ගෙනියන්න හතර දෙනෙක් හිටියත් මදි. පිටි කෙටීමට ගන්න මෝල් ගහ හදන්නෙ කිතුල් ලීයෙං. පොල් ලීයෙනුත් හදනවද මංද. පිටි කෙටීමත් ක්‍රම දෙකයි. තනි මෝලෙං කෙටීම. දෙමෝලෙං කෙටීම. තනියෙං කොටනවනං තනි මෝලෙං කෙටීම. දෙන්නෙක් මාරුවෙං මාරුවට මෝල්ගස් දෙහෙකිං කොටනවනං ඒක දෙමෝලෙං කෙටීම. එක්කෙනෙක් මොල්ගහ පාත් කරද්දි අනික් කෙනා මෝල්ගහ උඩට ගන්නව. දැංනං ගමේ වීමෝලෙංම පිටි කොටන්න පුලුවනි. එතකොට නං හොඳටෝම දිය බේරල ගෙනියන්න ඕනෙ. නැත්තං මෝලෙ එකා බනිනව.

පිටි හලන්නෙ පෙනේරෙං. ඒකනං ඉතිං තාමත් තියෙනවනෙ. ඒ උනාට පෙනේරෙ ගැට්ටට උඩිං කැට විසි නොවෙන්න පිටි හලන එක වෙනමම පුරුද්දෙං කරන්න ඕනැ දෙයක්.

මෙතැනිං කැඋං හැදීම ගත්තත් එතනත් තුං දෙනෙක්වත් ඉන්නව. එක්කෙනෙක් කැඋං උයනව. තව එක්කෙනෙක් ලිපට දර දැමීම, ලිපට පිඹීම ආදී ආවතේව, තව එක්කෙනෙක් එතන ඉඳං කයිවාරු කියෝනව. කැඋං බාන ඇතිලිය පිරෙනකොට ඒක ලොකු මුට්ටියට හිස් කරනව. කැඋං උයන අයට පැය බාගෙං බාගෙ කහට වක්කොල්ල දෙනව. අනික් කැවිලි පෙවිලි හැදීමටත් ඒ වගේම කට්ටිය.

අපේ ගමේ තියෙන්නෙ කාමර දෙකයි කුස්සියයි වගේ තියෙන පොඩි ගෙවල් හිංද මඩුවක් ඕනැමයි. මඩුවක් කිව්වට දෙකක් ඕනැ. එකක් හදන්නෙ කුස්සිය පැත්තෙ. මගුලක් වගේ සෑහෙන සෙනග එන උස්සවේකට උයන්න ගෙවල්වල හුණ්ඩු කුස්සි මදි හිංද වෙනම මඩුවක් ඕනි. කුස්සිය පැත්තෙං පිලිකන්නට වෙන්න ගෙයි බිත්තියටම අල්ලල හදන ඒ මඩුවට ටකරං හෙවිල්ලල වටේටත් බිම දිගේ හරස් අතට ටකරං හේත්තු කරල ආවරනය කරනව. ඒ බල්ලො පනිනවට. මේ මඩුව ඇතුලෙ තමයි මගුල් දවසට එන සෙනගට බත්, හොදි හදන්නෙ.

මේ වගේ උස්සව වලට කෙහෙල්කං තියෙන්නම ඕනෑ. ගමවටේ ඇවිදල උත්සවේ දාටම ඉදෝගන්න පුලුවං ගානට පැහිච්චි කෙහෙල්කැංවල අයිතිකාරයින්ට වෙනමම කියලා එව්වා වෙංකරගන්න ඕනැ. එව්වා කපාගෙන එන්නෙ උස්සවේට දවස් හය හතකට විතර උඩදියි. බොහෝ තැංවලිං නොමිලෙම කෙහෙල්කැං ලැබෙතත්

“එහෙම හරිනෑනෙ කීයක් හරි ගනිං“

කියා බොරුවට සාක්කුවෙං සල්ලි ඇදලා දෙන්න වගේ හැදීමත්.

“නෑ. නෑ ඕනැ නෑ. පිස්සුද? උඹලෑං සල්ලි ගත්තැහැක්ද? අපිට උඹලැං කොච්චර උදව් තියේද?“

කියා සල්ලි ප්‍රතික්ෂේප කර පස්සෙ වෙලාවක මේවටත් හරියන්න බොගෙං අල්ලන්නං යයි සිතීමත් චාරිත්‍රයක්.

ඔය විදිහට කෙහෙල්කැං හයක් හතක් හොයාගත යුතුයි. මෙයිං එක කැනක් ආනමාලු හෝ ඇම්බුං ආදී දිග විසාල කෙහෙල් වර්ගයක එකක් වෙන්න ඕනැ. සමහර කෙහෙල් කැං නිකං තිවුනත් මගුල දාට ඉදෙතත් සමහර ඒවා වලේ දමා ඉදවන්න ඕනෑය. ඒකට කෙහෙල් කැං ගාන අනුව සුදුසු දිග පලලිං යුතු වලක් කපන්න ඕනෑ. ඉං පස්සෙ කෙහෙල් පරඬැල්, පොල් අතු ආදිය ඒ වලට දමා ‘වල පුච්චන්න‘ ඕනැ. එහෙම පුච්චපු වලේ අඩියට කැප්පෙට්ටිය අතු දාල එයිට උඩිං කෙහෙල් කැංපිටිං හෝ ඇවරි විදිහට අහුරන්න ඕනැ. ආයි ඒ සේරම වැහෙන්න කැප්පෙට්ටිය අතු දාලා වල ආවරණය වෙන්න ලැලි අහුරලා ඊට උඩිං පස් දානව. හැබැයි ඒ අතරිං හීං සිදුරක් ඉතුරුකරල එතැන්ට කට පිටට හිටින්න හිල් පොල්කට්ටක් තියනව. ආං එතනිං තමයි උදේ හවස වලට දුං පොවන්නෙ. ඒ පොල්කට්ට ඇතුලට පොල්මුඩු ටිකක් දාල ගිනි අඟුරක් දාල කුල්ලක් හෝ කොලපතක් ඇරං පවං ගහනව. එතකොට එන දුංටික සේරම අර පොල්කට්ටෙ හිලෙං වලට යනව. දුං පොවල ඉවරවෙලා අර පොල්කට්ට තව හිල්නැති පොල්කට්ටකිං වහනව. නැත්තං දුං පිටවෙනව. මෙයිට අමතරව ඇවරිකපල දුමෙං තැබීම, ආරෙ හාරල මිරිස් කරල් දාල පිච්චීම, රත් වෙච්චි යකඩෙකිං ආරෙ හිල්කිරීම, ගෝනියකිං වහල හඳුංකූරු පත්තු කිරීම, කැප්පෙට්ටිය අතුවලිං වහල පෝරකවරෙක දාලා තැබීම ආදී කෙහෙල් ඉදවීමේ ක්‍රම රැසක් තියෙනව.

කේටරිං සේවා නොතිබිච්චි හිංද මගුලකට ඕනැ පිඟං කෝප්ප ආදියත් හොයාගන්න ඕනැ ගමෙංම තමයි. ඒ දවස්වල අපේ ගමේ ගෙවල්වල ටීවියෙකක්, රේඩිවේකක් ඇරුනහම තිවිච්චි වටිනාම දේ තමයි පිඟං, පීරිසි කුට්ටං, පළඟාං ආදී භාජන. සාලෙ කැබිනට්ටෙහෙක අහුරල හැමෝටම පේන්න පිඟං, වීදුරුබඩු තියන්න ඕනැ. ඒ කාලෙ ගෙදරකට හොරෙක් පැන්නත් උස්සන්නෙ අල්මාරියෙ තියෙන සල්ලියි, රේඩිවේක නැත්තං ටීවියෙකයි, වීදුරු පිඟං බඩුයි. කොහොමත් ඒ දවස්වල වීදුරු, පිඟං බඩු කියන්නෙ ගෙදර කාන්තාවගේ බූදලයක්.

ඉතිං වීදුරු පිඟං බඩු ඉල්ලා ගැනීම ටිකක් අමාරු වැඩක්. දන්න හැටියෙ කනිපිංදං කියල තමයි ඉල්ලගන්න ඕනැ. සමහර වෙලාවට ඉස්කෝතු පෙට්ටියකුත් අරං යන්න වෙනව මේ වැඩේට.

“මේ මෝස්තරේ පිඟං දැං කොහෙවත් නෑ. මෙව්ව එකක් හැත්තැ පහක් වෙනව“

“මේ පලංගම හම්බඋනේ අපෙ කොල්ලට. ඌ ගියාවුරුද්දෙ කැටගහල දිනුවං හම්බුවෙච්චෙක“

“මේං මේ සත්තරං පාට ඉර ගහපු පිඟංටිකනං දෙන්න හැටියක් නෑ. මෙව්ව මේ පෙරහැර පොලෙං ගෙනාවෙ. මේව රට පිඟං ජාතියක්. රත්තපුරේවත් නෑ මේවනං“

ආදී වසයෙං කියන පූචානං සේරමත් අහල

“මං මෙව්ව පරිස්සං කොල්ල ගෙනත් දෙන්නං“

“ආයි කවුරුවක් මොටදැ මංම ගෙනැත් දෙන්නංකො“

“ඕං මෙතන එක්කොම ජාති පහකිං හය ගානෙ පිඟං තිහක් තියෙනව නැංදම්මෙ“

“නෑ. නෑ පද්දො, රදවු එහෙම එකෙට්ටවත් මේව දෙන්නෑ, කොහොමටත් ගොයිගම ඈයිංට ඇරෙන්න අනික් උංට දෙන්න පරණ පිඟං වෙනම තියෙනව.“

ආදී පොරොන්දු ගානකුත් දීල තමයි ඔය පිඟං වීදුරු බඩු ඉල්ලං එන්නෙ. සමහර වෙලාවට ගෙවල් කීපෙකිං එකම මෝස්තරේ පිඟං බඩු ගෙනාවහං මාරුවෙන හිංද ලැකර් ටිං එකක් අරං ඒවයෙ යටි පැත්තෙ අයිතිකාරයගෙ නමේ අකුරු ලියනව.

අපේ ආච්චම්මගෙ පිඟං බඩුවල ලියන්නෙ මාමගෙ නමේ මුල් අකුර වන  ‘උ‘යන්න. කරුණාරත්නල කීප දෙනෙක් ඉන්න හිංද වංගුවෙ කරුනාරත්නගෙ පිඟං බඩුවල ‘වක‘ කියලත් මඩුගෙයි කරුනාරත්නගෙ පිඟං බඩුවල ‘මක‘ කියලත් ලියනව. හොඳ වෙලාවට පහලගෙදර කලුවගෙ ගෙදර උංටවත් කන්න බොන්න හරිහමං පිඟානක්, කෝප්පයක් තරම නැත. ඩබ්ලිව්. මේරිනෝනා උපාසිකා මාතාවට පිං පිනිස දරුවං විසිං පරිත්‍යාග කරන ලදී  ආදී වසයෙං කියල ඇතුල් පැත්තෙ ලියාපු තසිං ආදිය පංසලේ ඕනැහැටියට තියෙන්නේ දානවලට ගන්නට උනත් සමහර වෙලාවට පංසලේ හාමුදුරුවංගෙං ඒවා උනත් ඉල්ලා ගන්නට පුලුවනි. පිඟාන පිරෙන්න කැවිලි දැමූවිට අකුරු පේන්නේ නැත. අර විදිහට අකුරු ගහන්නේ හාමුදුරුවෝ වළඳා අහවර වී භාජනේ අඩිය පෑදුනු විට අඩිය දිහා බලාගෙන පිංදීම පිණිස විය හැකිය. මේ සේරම පිඟං බඩු ගෙනැත් හයිය තියෙන මේසයක් යට හෝ ඇඳක් යට තැබිය යුතුය. නැත්තං කොයිකෙක් හෝ පයිං ඇනගෙන යාමෙන් හෝ මොකක් හරි ඒවා උඩට ඇදං වැටීමෙන් විනාස වෙන්නට පුලුවන.