සා

 

එක්තරා ගහක් ගැනයි අද කියන්න හදන්නෙ. මේ ගහට පුළුවන් ඕනෑම තරාතිරමක ලොක්කෙක්, සල්ලිකාරයෙක් තමුංගෙ පාමුලට, වන ලැහැබකට, කටුමැටි පැළකට ගෙන්නන්න. එහෙනං දන්න අය කියමු බලන්න මොකද්ද මේ ගහා....ආ..

ආ. දන්නෑ නේද. මේ තමයි කිතුල් ගහ. මේක තාල වර්ගයට අයිති ගහක්. තාල වර්ගයට කියන්නෙ ‘තාල ඇල්ලීමට‘ උදව් උපකාර කරන ද්‍රව්‍ය ලබාදෙන ගස්. කිතුල්, තල්, පොල් ආදී කොයි ගහෙනුත් ඔය විදිහට තාල විතරක් නෙවෙයි අඩව් කස්තිරං උනත් අල්ලන්න වරං දෙන ජාති දෙනව කියල දන්නවනෙ. ආ. ඔව් තාල වර්ගයෙ ගහක් උනාට පුවක් ගහෙං එහෙම එව්ව එන්නෑ තමා. ඒකට කමක් නෑ. ඒකත් තාල වර්ගෙ තමයි.

අපේ ගමෙත් කිතුල් කර්මාන්තෙ කරන්න දන්න කීප දෙනාගෙං කෙනෙක් තමයි මගෙ පියා කියල සාඩම්බරයෙං කියන්න පුළුවං. කිතුල් මලක් දැකල නැති අයට කිතුල් මලක් පෙන්නන්න නං හැටියක් නෑ තමයි. ඒ උනාට හිතාගන්නකො පොල්මලේ එක්ස්ට්‍රා ලාජ් එක කියල. හොඳා, දැං මං විස්තර කරන්නෙ කිතුල් ගහේ මලක් පීදීමෙ ඉඳල එයිං අග්‍ර ඵලය ලබාගන්නා තෙක් ක්‍රියාවලිය මං දැකල තියෙන ආකාරයට.

තමුන්ට අයිති කිතුල් ගහක මලක් පීදිල තිවුනොත් මුලිංම කරන්න ඕනි ඒක ඇස්වහකාරයන්ගෙන වහං කරන එක. ඒ පැත්තට කාටවත් යන්න ඕනැ නොවෙන විදිහට වැඩ සිද්ද කරන්න ඕන. ඉං පස්සෙ ගෙදර ඇවිත් තමුංගෙ ඇඹේනියට විතරක් මේ ගැන කියන්න ඕන.

“තමිසෙ දැක්කද අර දොලෙං එගොඩහ පිල්ලෑවෙ ගහේ මලක් පීදිල තියෙනව“

“ඥෑ මං දැක්කෙ නෑ“

“ආ එහෙනං කමහ්නෑ. තමිසෙ ඔය ගෑනු එක්ක කයිවාරුගහනකොට කියවනව එහෙම නෙමෙයි ඒ ගැන“

“අනෙ මං කියන එකහ්නෑ. තමුසෙට ඕනි බම්බුවක් ගහගන්නව“

“බම්බුවක් නෙමෙයි. තමිසෙ දොලෙං නාල ඒ පැත්ත බලං කොණ්ඩෙ එහෙම ගසනව නෙමෙයි තේරුනාද“

ආං ඒ ආදී වසයෙං සුහද කතා බහක යෙදුනයිං පස්සෙ, කම්මලේ වැඩිය පිරිසක් නැති වෙලාවක් බලල කම්මලට යන්න ඕන. ඒ ගිහිං කම්මලේ බාස්ව පැත්තකට අඬගහල රහසිං මෙන්න මෙහෙම කියන්න ඕනා.

“පොඩි වැඩක් තියෙනව. එකක් හරිගිහිල්ල තියෙන්නෙ. මල් පිහියා පොඩ්ඩක් හදල දෙනවකො.“

“හා..රි හරි හරි හරි. මං වැඩේ කල්ල තියන්නං. තමුසෙ අනිද්ද හවස ඇඳිරි වැටෙනකොට එනවකො“

ආන්න එහෙමයි කම්මලෙං රහසිගත ආවුද වන මල්පිහි, උල්පිහි, කඩු, තුවක්කු ආදිය හදවගන්නෙ සහ ගනුදෙනු කරන්නෙ. ඔය විදිහට පලවෙනි ගැනුං කාරය විදිහට කම්මල් බාස් එකතුවෙනව. අදාල දවසෙ හැන්දෑවෙ කම්මලට ගියහම මල්පිහිය නොමිලෙ ලැබෙනව. මල හරිගියහම කම්මල් බාස්ට රා නොමිලෙ ලැබෙනව.

ඒ එක්කම හැර බඳින්න ඕනි. හැර බඳින ක්‍රම දෙකක් තියෙනව. එකක් තමයි උණ ගහක් අරගෙන ඒකෙ පුරුක් වෙන්වෙන තැන්වලින් ලියලලා තියෙන අතුවල අඟල දෙකක විතර කොටසක් ඉතුරුවෙන්න කපල හදාගන්න උණ ලීයක් භාවිත කිරීම. සමහර වෙලාවට ඔය විදිහෙ උණගහක් කර තියාගෙන එනව දැක්කොත් ඉව තියෙන කෙනෙක් කෙලිංම අහනව

“මලක්කත් හදන්නද?“

කියල. ඒ වෙලාවට

“නැහ් මේ ගෙයි පිලිකන්නෙං මඩුවක් හදන්න“

වගේ බොරුවක් කියල අර පුද්ගලයට නොපෙනෙන්න තුහ් තුහ් තුහ් කියල කෙල ගහන්න ඕන.

ඔය කියන උණගහ කිතුල් ගහට හේත්තුවෙන්න තියල අඩි දෙකෙං දෙකට විතර පරතරේකිං වැල් වලිං ගහට තියල බඳිනව. එතෙනදි ඒ උනගහ දිග මදිනං ඒකටම තියල තව උනගහක් ගැටගහනව. ඒ උණගහේ ඉතුරු කරපු අතු රිකිලි කෑලි වලට අඩිය තියල තමයි ගහට නගින්නෙ. ඒ විදිහටම වෙනත් ලීයක් වුනත් ගහට තියල බැඳල හැර හදාගන්න පුලුවං. එතෙනදි අඩිය තියන්නෙ ගහට ලීය තියල බඳින වැල්පටට. සමහර අය හොරෙං රා මුට්ටිය බෑම වැලැක්වීමට තමුං ගහෙං බැස්සට පස්සෙ හැරේ පහලට තියෙන උණලීය ගලවල හංගනව.

ආ. ඔව් මුට්ටියකුත් ඕනි. ඒ මුට්ටියෙ ගැට්ට වටේටත්, ගැට්ටෙ එක කොනක ඉඳල මුට්ටියෙ යටි පැත්ත ඔස්සේ අනෙක් කොනටත් ආදී වසයෙනුත් වැල් වලිං වැර ගන්වල ඒ වැල් වලින්ම මුට්ටිය එල්ලන්න අණ්ඩකුත් හදනව. ඔය විදිහට මුට්ටි දෙකක් නැත්තං තුනක් හදාගන්න ඕන.

ඉං පස්සෙ එළඹෙන්නෙ මල හදන කාලෙ. ඒ කාලෙටත් අර වගේමයි. රහසිගතව තමයි හැමදේම කරන්නෙ. කිතුල ගාවට යන පාරවත් පාදන්නෙ නෑ. කැලේටම තියෙන්න අරිනව. මල හදනව කියන්නෙ මල වටේට තියෙන කොලපත අයිං කරල,මල තලල ඒකට බෙහෙත් තියල අව්ව වැටෙන්න තියන එකටයි. අවාසනාවකට ඔය කෙරුවාව මට දකින්නවත්, දැනගන්නවත් විදිහක් උනේ නෑ. ඒ හිංදා වැඩි විස්තර කියන්න හැටියක් නෑ. කිතුල් මලක් ඇරවන්න කෙම්ක්‍රම ගණනාවක් තියෙනව. ඒ උනාට එව්ව කරන්න නාකයිලු. එහෙම කරල මලක් ඇරෙව්වොත් මතු ආත්මෙක දෙයියෙක් උනත් පැණිරහ කන්න වාසනාව නැතිවෙනවලු.

කොහොමිං හරි මල හදල ඉවර වෙලා මල කපන්න දවස් කීපයක් යනව. ඒ කාලෙ ඇතුලත දර ටිකක් පලල දාගන්න එක, ලොකු තාච්චියක් හොයාගන්න එක, පොල්කටු ටිකක් සුද්ද කරගන්න එක ආදිය වටිනව.

ඔය විදිහට මල කපන්න පටං ගන්නව කියමුකො. ඒත් එක පාරටම මලෙං මොකුත් ලැබෙන්නෑ. දවස් කීපයක් මල කපනකොට තමයි යංතං කඳුල වැටෙන්න පටං ගන්නෙ. සමහර මල් හරියට හදාගන්න බැරි උනොත් මල ඇරෙනව. එහෙම උනොත් වැඩේ අහවරයි. අපරාදෙ මහන්සිය. මල හරිගියොත් දවස් කීපෙකිං බෝතලේ දෙක වැඩිවෙලා මුට්ටිය පිරෙන්න බඩු හම්බෙනව. සමහර මල් දවසට තුංවේල කපනව. තවත් සමහර එව්ව දෙවේල කපනව. ඒක මලේ හැටි හැටියට තමයි. හැබැයි මේක කොටි වලිගෙ වගේ තමයි. වේලක් දෙවේලක් වැඩේ අමතක වුනොත් ආයි කඳුල අඩුවෙනව සුරුස් ගාල. ඒ හිංද මල කපන කෙනාට දවස් ගනං ගමෙං පිට ගිහිං ඉන්න, හුඟක් දුර ගමං බිමං යන්න එහෙම බැරි වෙනව. සමහර වෙලාවටනං වෙනිං කෙනෙක්ට වැඩේ බාර දීල යනව. ඒක සමහර විට මල ඇරීයාමට අතවැනීමක් වෙන්න පුලුවං.

මලෙං පැණි හකුරු හදනවනං ගන්නෙ ‘තෙල්දිය‘ විතරයි. ඒකට තමයි තාච්චි, පොල්කටු, හැඳි ආදිය ඕන වෙන්නෙ. මුලිංම රාහුකාලෙ පන්නල හොඳ වෙලාවක් බලල තමයි තාච්චිය ලිප තියන්නෙ. තෙල්දිය උණු කරල එයිං පැණි හැදෙන්න පැය හය හතක් යනව. ඒකට ලොකු දර කොටං එහෙමත් ඕනැ වෙනව. ඔය හිංද තමයි කලින්ම කිව්වෙ මල හරියනකං දර ටිකක් එහෙම පලාගන්න කියල. තෙල්දිය උණු කිරීම සහ හකුරු හැඳිගෑම ආදී කටයුතු ගෙදර වනිතාවට තමයි අයිති. තෙල්දිය හැලිය විසාල තාච්චියකට වක්කරල ලිපේ තියල තදින් ගින්දර දාල හැඳිගාන්න ඕන. පැයගානක් තිස්සේ ඒක හැඳිගාල පන යන්න කිට්ටු වෙනකොට පැණි ටික හැදෙනව. ඒ පැණි බෝතල් වල දාල තියාගන්නව. හැබැයි ගොඩක් කල් තියාගත්තොත් බෝතලේ පතුලෙ ‘වැලි හකුරු‘ හැදෙනව. ඒක සූකිරි කැට වගේ දෙයක්.

පැණි හරියි කියමුකො. එතකොට හකුරු? හකුරු හදන්නෙ පැණි උණුකරල. අර තෙල්දිය උනු කරාපු හැටියටම තව ටිකක් ඝණකම් වෙනකං උණුකරල ඒක දියර තත්වයෙන් උණුවෙන්ම කලිං සුද්ද කරල තියා ගත්තු පොල්කටු වලට වක්කරනව. ඒ ද්‍රාවණය නිවුනම හකුරු ඇස්සක් හැදෙනව. එහෙම හදාගත්තු හකුරු ඇසි දෙක ගානෙ මූනට මූනලා තියල කෙහෙල් කොළ හෝ කැන්දකොල වල එතුවහම ඇසුරුම් කිරීම සම්පූර්ණයි.

හැබැයි, මෙහෙම කොහෙවත් හකුරු හැදීමක් දැං කාලෙ කෙරෙන්නෙ නෑ. මං දන්න හැම එකාම කරන්නෙ සීනි පැණිවලට අනුපානෙට වගේ පැණි බෝතලා දෙක තුනක් කලවං කරල ‘කිතුල් හකුරු‘ කියන නාමය ඒවට ගාගන්න එක විතරයි. අනික නියම කිතුල් හකුරු ටිකක් තිත්ත රහයි. මට හිතෙන හැටියට නං නියම කිතුල් හකුරු මුලක් රුපියල් දාහටවත් දෙන්න වෙනව ලාබෙයක් ගන්නනං.

ඔය කොයික කලත් ‘මල් පැං පොදක්‘ හදා ගන්න එක අමතක කරන්න නාකයි. ඒකට ගෙදර උන්දැගෙං අවසර ගන්නෙ මෙහෙමයි.

“කම්මල්කාරෙයට සා ටිකක් දෙන්න හදාගන්න ඕන. ඒ යකා පිහියත් නිකංනෙ හදා දුන්නෙ.“

“ආ. ඒක පටං ගත්තොත් නං කෙරිල තියෙයි.“

“තමිසෙ කෑ නොගහ ඉන්නව. මං ඒක බලාගන්නං“

“මොකබ්බලාගන්නද? මෙතන හැතිකරේ පිරුනහං හවසට“

ඒ මොනව උනත් ‘සා‘ හදනවමයි. ඒකට ඕනැ මණ්ඩි ටිකක්. ඒක ඉල්ලගන්නෙ තවත් හිතවත් ‘මල් කපන්නෙක්ගෙං‘ ඒ මණ්ඩි ටික මුට්ටියට දාල උදේට මල කපල ගහෙං එල්ලුවනං හවස් වෙනකං බිංදුවෙං බිංදුව පැහෙනව. හැන්දෑවට නියම ගාන. හවසට එල්ලන මුට්ටියෙ මණ්ඩි දාන්නෑ. ඒකෙං පැණි හදන්න විතරයි ගන්නෙ. අනික උදේට රා බොන්නෙ මොකාද?

පළවෙනි දවසෙ එන්නෙ කම්මලේ බාස් විතරක් උනාට කම්මලට එන අයත්, ඒ අයගෙ අඳුරන අයත්, ආරංචිය අහපු අයත්, සුවඳ දැනිච්චි අයත්, සෙනග මේ තරං හවහට මෙහෙට ඇදෙන්නෙ මොකටදැයි හොයාගෙන ආපු රහස් පරීක්ෂකයොත් ආදී වසයෙං දිනෙං දින ‘තනි අකුරට‘ ඇදෙන්නො වැඩි වෙනව. ඒ අතරෙ සමහරු වෙනදට මගදි දැක්කත් කතා නොකරන අය. තවත් සමහරු පරණ දැන ඇඳුනුංකං හිටං කියාගෙන එනව. අන්තිමට හැන්දෑවට ගේ ගාව වාහන පෝලිං හැදෙනව. ගෙදර ළමයින්ට ටොපි චොකලට් වැහි වහිනව. විස්කෝතු පෙට්ටි, කේක් පෙට්ටි ගෙදර අට්ටි ගැහෙනව. ‘සා‘ සල්ලිවලට නොදීම සිරිතක් වුනත් සමහරු සල්ලි දීලත් යනව.

‘සා‘ බීමේ සිරිතක් තියෙනව. ඒ තමයි කිතුල් මලේ අයිතිකාරය මුලිංම ඩිංගක් බීම. ඒකට හේතුව තමයි තරහකාරයන්ට ‘සා‘ වලට දමා වහ දීමේ ඇති අවදානම. ඒ විදිහට ‘සා‘ වලට නයි පෙන හෝ කබර තෙල් දාලා දීලා මැරිච්ච මිනිස්සු ගැන කතන්දර ගංගොඩවල තවමත් තියෙනව. ඉතිං අයිතිකාරය ‘සා‘ පොල්කට්ටක් බීල “තුක්“ කියල අනික් අයටත් බොන්න දෙනව. බල්ලන්ට ගහන එව්ව වගේ නෙමෙයි එක හුස්මට බීගන්න පුලුවං හිංද ‘සා‘ බොන්නෙ ලොකු වතුර වීදුරු හරි පොල්කටු වල හරි විතරයි. සමහරු නං උම්බලකඩ හෝ ලුණු කැටයක් අනුපානෙට ගන්නව. ‘සා‘ බිව්වට පස්සෙ එතන ‘ටැග්ගැහිගැහි‘ කයිවාරු ගහන්න තහනං. ඒ පොලිසිය පැනීමේ අවදානම හිංදයි. එහෙම පිටත්වෙලා යන අය සුළඟට වැනෙන සුළු තාල වර්ගයේ මිනිසුන් බවට පත්වෙන්නෙ ටික දුරක් ගියාට පස්සෙයි. ඒ අතරිං කලාතුරකිං කෙනෙක් නිවසේදී සිය අතුපතර වැනීම නිසා ඒ අයගේ නිවෙස්වල බඩුමුට්ටු කැඩියාමක්, කාන්තාවන්ගේ කම්මුල් ඉදිමීමක් වාර්තා වෙනව.

උගුඩුවො රා බොන්න කෑදර සත්තු ජාතියක්. උංට අහුවුනොත් මුට්ටිය විතරයි ඉතුරු වෙන්නෙ. සමහර වෙලාවට සූටික්කො වගේ කුරුල්ලොත් මලෙං ‘සා‘ බීල පදං වෙලා ගහ පල්ලෙ වැටිල ඉන්නව. ඒත් ලොකුම හතුරුකම කරන්නෙ ලේන්නු. සමහර ලේන්නු මලේ දණ්ඩ කපල මල ඉවර කරනව. මල් රස්සාවෙ අවදානම තමයි ගහ පල්ලෙ වැටිල එකතැංවීම. හැර බැඳල තියෙන වැල්පොටවල් ලේනෙක් හරි හතුරෙක් හරි කපලදාල තිවුනොත් ගහ පල්ලෙ වැටෙන එක සිකුරුයි. එහෙම වැටිල අතපය කඩාගත්තු අය, එකතැං වෙච්චි අය වගේම යටිගම්පිටි ගිය අයත් අනංතයි.

අපේ ගෙදරත් මල් කපන කාලෙට ‘සා‘ මිත්‍රයො බොහොමයි. නංගිටත් මටත් ‘සටකජු‘, ‘බුංදි‘ එපා වෙනව ඒ කාලෙට. ‘සා‘ බොන්න කවුරු ආවත් මිදුලෙ ගල්වැටිය උඩට වෙලා ඉන්න ඕනි. ඒ වගේම තමයි අම්මටත් දුරිං නෑදෑ වෙන අය හිටං එනව. ගොඩක්ම ගෑනු අය තමයි.

“උඹලව කාලෙකිං බලන්න එන්නත් බැරි උනා“

කියාගෙන දහයෙ මාරි පැකැට්ටෙකක් අරං එන අය යන්නෙ

“මට පැණි බෝතලෙයක් දියංකො. සල්ලි හම්බෙච්ච ගමං සල්ලියි බෝතලෙයි දෙකම ගෙනැත් දෙන්නං“

කියල පැණි බෝතලේකුත් කිහිල්ලෙ ගහගෙනයි. අංතිමට අපිට යන්න වෙනව සල්ලි කෙසේ වෙතත් හිස් බෝතලේ ගේන්නත්.

මාව ගෙදරිං එලෝල අවුරුදු තුනේ සංවත්සරේ යෙදෙන කොට විතර අපේ පියානෝ ඔය විදිහෙං මලක් හැදුව. ඒ කාලෙ මං ගෙදරිං පිට හිටියත් ගෙදර යන එන එක කලා. මං හරියටම හවස හතර වෙද්දි ගෙදෙට්ට යනව. එතකොට පලවෙනි මල කපල ‘සා‘ මුට්ටිය කුස්සිය මුල්ලෙං ගෙනත් තියල කොලපතෙං වහල ඉවරයි. පියානෝ යනව දෙවෙනි මල කපන්න. ඕං ඔය අනගි මොහොතෙදි අම්ම කොහෙට හරි යනකං මං රැකගෙන ඉන්නව. නංගි කුස්සියෙ හිටියොත්

“මගෙ සාක්කුවෙ තිවිච්චි රුපියල් පහ හැලිල. බලහංකො පාරෙ වැහ්ලද කියල. තිවුනොත් බොට රුපියල් දෙකක් දෙනව“

කියල ඒකිවත් පිටමං කරනව.

ඉං පස්සෙ ගන්නව කලේ වහල තියෙන බෙලෙක් කෝප්පෙ. ඉස්සුව කොලපත. එබුව මුට්ටියට. ගත්ත පුරෝල එකක්.

“ගෘග්.. ගෘග්.. ගෘග්.. ගෘග්.. ගෘග්..“

ඉවරයි. ගත්ත තව එකක් පුරෝල. පෙරසේමයි.

ඊළඟට ගන්නව කෝප්පෙට කලෙං වතුර එකක් පුරෝල. දැම්ම මුට්ටියට. නැවත වරක් ගන්නව කෝප්පෙට කලෙං වතුර එකක් පුරෝල. දැම්ම මුට්ටියට. දැං කාටවත් හොයන්න බෑ. පරිමාව සමානයි. මං කනව බුලත් විටක්. රුපියල් පහ හොයන්න ගිය එකා ආපිට එනව.

“ඒක නෑ බං. ලොකු චූටිය කඩේ යනගමං අහුලං යන්නැති. ඕකිට මං හොඳවෑං දෙකක් කියන්නංකො“

“හා හා උඹ ඕකුං එක් පටලැවෙන්නැතුව හිටාං. ඉඳා... මේක තියා ගං“

‘සා‘ භාවිතයෙං තාල වර්ගයේ ළමයෙක් බවට පත්වූ මම සාක්කුවෙං රුපියල් දෙකක් අරං උට දෙනව.

මේ විදිහට දවස් ගාන වැඩිවත්ම මගේ ‘සා‘ රුචිය වැඩි වෙනව කෝප්ප ගාන තුන, හතර, පහ වෙනව. මුට්ටියෙ සාන්ද්‍රණයත් එන්න එන්නම තනුක වෙනව. එක දවසක් මං ගෙදර යනකොටම පියානෝ ‘සා‘ මුට්ටිය ගෙනත් කුස්සියෙං තියනව. මාවත් නිකංම කුස්සියට ඇදෙනව. මං බොරුවට වතුර කෝප්පෙයක් ඇරං බොනව. එදා ‘සා‘ මුට්ටිය කොළපතෙං වහන්නෑ. එයා මගෙ දිහා බලල මෙහෙම කියනව.

“ළමෙයො. උඹ ‘සා‘ බිව්වට කමහ්නෑ. වතුර කලවං කොරන්නෙපා. මට මිනිස්සුගෙං කතන්දර අහන්න බෑ. අබේසේකර මල්ලිත් කිව්ව ‘සා‘ නිකං වතුර වගේ කියල.“

එවකට මගේ වයස අවුරුදු දාසයයි.